Teleskoplar ışığı toplayarak olağanüstü manzaralara tanıklık etmenizi sağlar. Uzak galaksileri, muhteşem yıldız kümelerini, eşsiz nebulaları, başka güneş sistemlerini ve Ay’ın yüz hatlarını izlemenin heyecanı ise neredeyse açıklanamaz.

Gerekli Malzemeler

Teleskop ve gerekli aksesuarları

Atıştırmalıklar ve sıcak içecekler

Sıcak tutacak kıyafetler (eğer hava soğuksa)

İlk Adım: Teleskop Almak

Farklı teleskoplar farklı çeşitlerde görüşler için kullanılır. Aslında üç farklı tipte teleskop vardır: refraktör(ışıkkıran), aynalı ve katadiyoptrik(hem aynalı hem mercekli). Hangisini seçeceğiniz ise ne gözlemleyeceğinize ve nerede olduğunuza göre değişmekte:

Refraktör teleskopun temel olarak uzun, ince bir borusu ve ışığı toplayıp odaklayan bir objektif merceği vardır. Bu teleskop tipi Ay’ı, gezegenleri gözlemlemek için idealdir, canlı bir görüntü almanızı sağlar. Güzel işleyen ve sürekli bakım istemeyen bir yapısı vardır. Ancak malesef bu teleskopla galaksiler ve nebulalar gibi belirsiz cisimleri görmek çok da mümkün değildir.

Aynalı teleskopta mercekten ziyade ışığı biriktirmek ve odaklamak için büyük bir çukur ayna bulunur. Bu tip teleskoplar başlangıç için daha iyidir ve suyun optik üzerinde yoğunlaşma ihtimali rahatsızlık verse dahi iyi bir görüşü vardır. Ayrıca bu teleskopla karada bulunan nesneleri gözlemlemeniz mümkün değil.

Katadiyoptrik teleskop mercek ve aynaların kombinasyonu ile oluşturulmuştur. Bu tip teleskoplar çok iyi fotoğrafik teleskoplar olup aynalı teleskoplardan daha kolay taşınırlar. Ayrıca bu teleskoplar çok yönlü olmalarından dolayı diğer çeşitlerinden çok daha pahalı olurlar.

Nerede yaşadığınızı göz önünde bulundurun. Nerede yaşadığınıza bağlı olarak, ışık kirliliği veya yağmur gibi çevresel etkileri düşünecek olursanız farklı güç düzeylerinde teleskopa ihtiyacınız olabilir.

Örneğin teleskopla kuş gözlemlemek istiyorsanız aynalı teleskop seçmemelisiniz, çünkü daha önce de belirttiğimiz gibi aynalı teleskoplarla karada bulunan nesneleri gözlemlemeniz mümkün değildir.

Sürekli çiğ oluşan bir bölgede iseniz ve geceleri teleskopunuzu kullanmayı planlıyorsanız, refraktör yada katadiyoptrik teleskop arasında iyi bir seçim yapmanız gerekebilir.

Gözlemleyeceğiniz cisimleri göz önünde bulundurun. Gezegen, Ay ve yakın yıldızlar gibi cisimleri gözlemlemek için yüksek güçte, iyi kontrasta ve kesin çözünürlüğe sahip bir teleskopa ihtiyacınız var. Eğer gözlemlemek istediğiniz şeyler bunlar ise en iyi seçeneğiniz aynalı veya refraktör teleskop olabilir. Eğer galaksi veya nebulalar gibi belirsiz cisimleri gözlemlemek istiyorsanız büyük bir diyafram açıklığına ihtiyacınız var, o yüzden büyük bir aynalı teleskop seçin.
Teleskopunuzun güç kapasitesini göz önünde bulundurun. İnsanlar çoğunlukla yüksek güç kapasitesinin direkt olarak yüksek çözünürlük ve güzel bir görünüm demek olduğunu sanmaktadır, fakat öyle değil. Aslında yüksek güç kapasitesi görünümün parlaklığını azaltır ve bulanıklığını arttırır.

Herhangi bir teleskop için en fazla diyafram açıklığı miktarı her inç için 50 güç demektir. Yani, diyelim ki 6 inçlik aynalı teleskopunuz var, en fazla 300’lük bir güç elde edebilirsiniz.(Eğer 3 inçlik aynalı teleskopunuz olsaydı en fazla 150’lik bir güç elde edebilirdiniz.)

Barlow merceği bile kullansanız aşırı büyütmek sadece bulanık bir görüş elde etmenizi sağlar. Yani teleskopun görüşü sadece bir noktaya kadar arttırılabilir.

İkinci Adım: Teleskopunuzu Anlamak

Bulucuyu(Finderscope) kullanmayı öğrenin. Bulucu genellikle teleskopunuzun yan tarafına tutturulmuştur. Bulucu merceğinizden gökyüzünü normalden daha fazla görmenizi sağlar. Örneğin, 50’lik gücü olan teleskop serçe parmağınızın tırnağı kadar bir bölgeyi görmenizi sağlarken, 8 kere yakınlaştırılmış bir bulucu bir golf topu kadar alanı görmenizi sağlar.
Montaj düzeneğini kullanmayı öğrenin. Teleskopların iki tür çeşidi vardır: altazimut ve ekvatorel. Bu adımda eleskobunuzun hangi çeşitten olduğunu öğrenmelisiniz ki montaj düzeneğini kurmanız mümkün olsun.

Altazimut ileri geri, aşağı yukarı çalışarak başlangıç seviyesinde olan kişiler için düzeneği kurmayı kolaylaştırır. Ekvatorel olandan çok daha kolaydır.

Ekvatorel montaj düzeneği ise kuzeyden güneye, doğudan batıya sallanarak astronomik bir çizgi izler. Polar ekseni (teleskopun tabanına yakın olan ve dönen parça) Polaris, Kuzey Yıldızı’nın hizasına alınmalıdır. Bu noktadan sonra doğudan batıya (yıldızların hareketi gibi) gökyüzü hareketi izlenir.

Ekvatorel düzeneğe alışmak her bir yıldıza yada gezegene bakmak istediğinizde genel konumu ayarlayana kadar düzeneği tekrar kurmak gerektiği için zaman alıyor. Genel konumu ayarladıktan sonra ağır çekimde kablo kontrolü ile küçük değişiklikler yapabilirsiniz. Ekvatorel düzenek çok daha yardımcı olduğu düşünülen bir düzenektir.

Tripod kullanmayı öğrenin. Teleskopunuzun üç ayağının da düzgünce dengede durduğundan kesinlikle emin olmalısınız ki teleskopunuz düşüp hasar almasın. Teleskopunuzla gözlem yapmak istediğiniz zaman çoğunlukla düz ve engebeli olmayan alanlarda gözlem yapmaya çalışın.

Üçüncü Adım: Gökyüzünü Taramak

Gökyüzünü öğrenin. Pahalı teleskopunuzla karanlıkta gezinmeden önce ne aradığınızı bulmanız gerek. Belki gezegenleri yada Ay’ı gözlemlemek istiyorsunuz. Belki de aslında bir meteor yağmuru ile ilgileniyorsunuz. Zamanlamanızı iyi ayarlamaya ihtiyacınız var,ayrıca mekan ve hava durumu gibi etkenlere de dikkat etmeniz gerek:

Örneğin yıldızları gözlemlemek istiyorsanız mehtaplı geceler buna pek de izin vermeyecektir.

Takımyıldız ve yıldızlarla alakalı bilgiler içeren kitaplara bakın. Bu kitaplar size ne zamanlama konusunda rehberlik edebilir, özellikle gezegenlerin ne zaman en kolay gözlemlenilebileceğini anlatabilir.

Gökyüzü çizelgelerini iyice inceleyin, böylece teleskopunuzu karanlıktayken nereye koyacağınızı daha iyi bilirsiniz.

Gözünüzü eğitin. Bunu yapmak için ay ve gezegenlerin taslaklarını çizin. Bunları tam olarak kağıda yansıtmak için sanatçı olmanıza gerek yok. Bu yöntem size gökyüzüne daha yakından bakmanız için ve detayları gözlemleyebilmeniz için yardımcı olacaktır.

Yerinizi iyi seçin. Neyi gözlemleyeceğinize ve onu nerede bulacağınıza karar verdikten sonra yerinizi iyi seçmeniz gerekiyor. Geceleri ulaşabileceğiniz ve teleskopunuz için sağlam bir zemine sahip olan bir yer olması çok önemli.

Işık kirliliğini göz önünde bulundurmanız gerek. Örneğin, eğer büyük bir şehirdeyseniz, çıkabildiğiniz kadar yüksek bir kata çıkmanız (güvenli olduğu sürece) ışık kirliliğini oldukça azaltabilir ve görüşünüzü belirginleştirir.

Güverte, asfalt veya beton zeminlerden uzak durun. Bir güvertede adım atmak görüşünüzde sarsıntıya yol açabilir. Beton ve asfalt zeminler ise teleskopunuz için termal sorunlar yaratabilir.

Pratik yapın. Teleskopunuzu kurmak ve gökyüzüne doğru yönde yöneltmek için pratik yapın. Yoksa bildiğiniz şeyleri çok kolay bir şekilde unutabilirsiniz.

Pratik yapmak için örneğin teleskopunuzu en düşük güçte göz merceğini kullanarak 35 metre ötede duran bir ağaca yönlendirin. Ağacı odak merkezine oturtun ve görüntünün temiz olduğundan emin olun. Yüksek güçte bir mercekle bu adımı tekrar deneyin.

Rahat olun. Geceleri yıldızları gözlemeye çıktığınızda hazırlıklı olduğunuzdan emin olun, eğer soğuk olacaksa doğru kıyafetleri giyin ve yanınızda sizi sıcak tutacak bir şeyler götürün.

İpuçları:

Göz mercekler teleskopunuzun büyütme oranını kontrol eder. Farklı göz mercekleri ile olağanüstü görüşlere tanıklık edebilirsiniz. Cisimlerin yerini belirlemek için ilk önce daha düşük bir göz merceği kullanın (en büyük odak uzunluğu olan, örneğin 35mm).

Kendinizi teleskopunuzun işleyişine ve kuruluşuna alıştırın. Bunu sabahları evinizde rahat bir şekilde yapabilirsiniz. Hala sabahken odak merkezi ile ana borunun aynı hizada durduğundan emin olun. Telefon direğinin en ucu gibi uzakta bulunan bir nesne belirleyip hizanın doğru olduğundan emin olabilirsiniz. Dürbününüzü nesneleri belirleyebilmek için iyice ayarlayın. Güneş battıktan sonra dışarısı soğuk olduğundan bu işleri gözlemleyeceğiniz saatten çok önce, sabahları yapmanız önerilir.

Kişisel güvenlik ilk etken olmalı. Gözlemleyeceğiniz yer eğer başkasına ait bir mülk ise sonuçlarının kötü olmasındansa mülk sahibinden izin almanız çok önemli. Ayrıca, gözlemleyeceğiniz yerdeki vahşi hayatı da göz önünde bulundurarak önlem almanız çok önemli.

Gözleminizi en iyi şekilde değerlendirmek ve başarıya ulaşmak için iyi giyinin. Güneş battıktan sonra soğuk olmasına karşı kıyafetlerinizin uygun olduğundan emin olun, böylece gözlem yaparken rahat olabilirsiniz.

Uyarılar:

Teleskopunuzu asla güneşe tutmayın. Güneş filtreniz olsa dahi, koyu cam çatlayıp görünüşüzü berbat edebilir.